ถ้าคุณเป็นคนรักแมว คุณคงเคยเห็นเจ้าเหมียวของคุณแสดงพฤติกรรมแปลก ๆ เมื่อได้สัมผัสกับของเล่นที่มีกลิ่นหอมเฉพาะอย่าง “แคทนิป” บางตัวอาจกลิ้งเกลือกบนพื้น เอาหน้าถูของเล่น ส่งเสียงร้อง หรือนั่งนิ่ง ๆ เหมือนอยู่ในภวังค์ แต่แมวบางตัวกลับไม่แสดงอาการอะไรเลย แท้จริงแล้วแคทนิปคืออะไร? มันส่งผลอย่างไรกับสมองของแมว? และมันปลอดภัยไหม?
บทความนี้จะพาคุณไปรู้ทุกอย่างเกี่ยวกับแคทนิป — ตั้งแต่ต้นกำเนิด ผลกระทบ พฤติกรรมที่พบบ่อย ความปลอดภัย และคำถามที่พบบ่อย เพื่อให้คุณสามารถตัดสินใจได้ว่าแคทนิปเหมาะกับเจ้าเหมียวของคุณหรือไม่
แคทนิปคืออะไร?
แคทนิป (Nepeta cataria) หรือที่บางคนเรียกว่า catmint, catwort หรือ field balm เป็นพืชในตระกูลเดียวกับสะระแหน่ มีใบสีเขียวอ่อน ดอกสีม่วงลาเวนเดอร์ และกลิ่นหอมคล้ายเลมอน ส่วนที่ออกฤทธิ์สำคัญในพืชชนิดนี้คือ “เนเพทาแลคโตน” (nepetalactone) ซึ่งเป็นน้ำมันหอมระเหยที่พบในต่อมเล็ก ๆ บริเวณใบและลำต้นของพืช
เมื่อแมวสูดดมหรือสัมผัสกับเนเพทาแลคโตน สารนี้จะกระตุ้นระบบประสาทส่วนพิเศษของแมวที่เรียกว่า ต่อมวอมเมอโรนาซอล (vomeronasal gland) บนเพดานปาก ส่งผลต่อสมองในส่วนที่เกี่ยวข้องกับอารมณ์ ทำให้แมวมีปฏิกิริยาเปลี่ยนแปลงอย่างชัดเจน
แคทนิปมีผลต่อแมวยังไง?
เมื่อแมวได้กลิ่นแคทนิป พวกมันอาจมีพฤติกรรมต่าง ๆ เช่น:
- กลิ้งตัวบนพื้น
- เอาหน้าถูของเล่น
- กระตือรือร้นผิดปกติ
- น้ำลายไหล
- ส่งเสียงร้อง
- เหม่อลอยหรือผ่อนคลาย
ผลของแคทนิปมักจะอยู่ประมาณ 10–15 นาที ก่อนที่แมวจะเข้าสู่ช่วง “ไม่ตอบสนอง” ประมาณ 30 นาทีถึง 1 ชั่วโมง แล้วจึงจะตอบสนองต่อแคทนิปได้อีกครั้ง
แคทนิปไม่ได้ทำให้แมว “เมา” ในลักษณะเดียวกับยาเสพติดของมนุษย์ แมวยังคงรับรู้สิ่งแวดล้อมรอบตัวได้ดี แต่พวกมันจะมีอารมณ์ที่เปลี่ยนไปเพียงชั่วคราว คล้ายกับได้รับรางวัลหรือความสุขระยะสั้น
แมวทุกตัวตอบสนองต่อแคทนิปไหม?
ไม่ใช่แมวทุกตัวจะตอบสนองต่อแคทนิป โดยประมาณ 60–70% ของแมวจะมีปฏิกิริยา ส่วนอีก 30–40% ไม่ตอบสนองเลย ความไวต่อแคทนิปเป็นลักษณะ ทางพันธุกรรม ซึ่งหมายความว่าแมวบางตัวไม่มียีนที่ตอบสนองต่อเนเพทาแลคโตน
แมวเด็กอายุต่ำกว่า 3–6 เดือนก็มักจะยังไม่ตอบสนองต่อแคทนิป เนื่องจากระบบประสาทและอวัยวะรับกลิ่นยังพัฒนาไม่เต็มที่
พฤติกรรมที่หลากหลายของแมวต่อแคทนิป
แมวบางตัวอาจแสดงพฤติกรรมอย่างสนุกสนาน ขี้เล่น หรือผ่อนคลาย ขณะที่บางตัวอาจดูไฮเปอร์ หรือแม้กระทั่งแสดงอาการก้าวร้าวเล็กน้อย ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับบุคลิกภาพและปัจจัยภายในของแต่ละตัว
งานวิจัยบางชิ้นเสนอว่า แคทนิปกระตุ้นการหลั่ง เอ็นดอร์ฟิน ซึ่งเป็นสารแห่งความสุขของร่างกาย ทำให้แมวรู้สึกดี คล้ายกับเวลาที่มนุษย์ออกกำลังกาย หรือทานของอร่อย
แมวสามารถ “เมา” หรือ “เสพติด” แคทนิปได้ไหม?
แมวไม่สามารถเสพติดแคทนิปได้ และไม่มีผลเสียในระยะยาว แม้จะได้รับเป็นประจำก็ตาม แมวบางตัวอาจ “ดื้อ” หรือไม่ตอบสนองเท่าเดิมหากได้รับบ่อยเกินไป แต่ก็ไม่เป็นอันตราย
แมวไม่สามารถเสพแคทนิป “เกินขนาด” ได้ในทางการแพทย์ แต่การกินแคทนิปในปริมาณมากอาจทำให้เกิดอาการ อาเจียน, ท้องเสีย, หรือ เดินเซ ได้ ซึ่งโดยทั่วไปจะหายไปเองในเวลาไม่นาน
ประโยชน์ของแคทนิป
- กระตุ้นกิจกรรมและการออกกำลังกาย สำหรับแมวที่เฉื่อยหรือนอนเยอะ
- ช่วยลดความเครียด เมื่ออยู่บ้านลำพัง หรือเมื่อต้องเดินทาง
- ช่วยปรับพฤติกรรม เช่น ใช้ล่อให้แมวใช้เสาลับเล็บแทนเฟอร์นิเจอร์
- เสริมสร้างความสัมพันธ์ ระหว่างเจ้าของและแมวผ่านการเล่น
วิธีใช้แคทนิป
แคทนิปมีหลายรูปแบบ เช่น:
- ใบสด (ปลูกเอง)
- แบบแห้ง (โรยของเล่นหรือที่นอน)
- สเปรย์ หรือฟองสบู่แคทนิป
- ของเล่นบรรจุแคทนิปด้านใน
คำแนะนำ:
- เริ่มจากปริมาณเล็กน้อย ไม่เกิน 1 ช้อนโต๊ะต่อครั้ง
- หากแมวมีอาการไม่พึงประสงค์ ให้หยุดใช้ทันที
- เก็บแคทนิปไว้ในภาชนะปิดสนิท หรือช่องฟรีซ เพื่อคงความหอมและฤทธิ์
แมวกินแคทนิปได้ไหม?
แมวสามารถกินแคทนิปได้อย่างปลอดภัย และบางตัวชอบเคี้ยวใบสดหรือแห้งเพื่อปลดปล่อยกลิ่นมากขึ้น อย่างไรก็ตามควรให้ในปริมาณพอเหมาะ เพราะการกินมากเกินไปอาจทำให้ระบบย่อยอาหารระคายเคืองได้
แคทนิปมีส่วนเกี่ยวข้องกับวิวัฒนาการของแมว?
มีทฤษฎีหนึ่งที่น่าสนใจว่า แมวอาจพัฒนาการตอบสนองต่อแคทนิปเพื่อช่วย ป้องกันแมลง เนื่องจากเนเพทาแลคโตนมีคุณสมบัติคล้าย ยากันยุงตามธรรมชาติ การกลิ้งหรือถูตัวบนแคทนิปอาจช่วยไล่แมลงที่รบกวนแมวในธรรมชาติ เช่น ยุงที่กัดหูหรือบริเวณไม่มีขน
สรุป: แคทนิปมีผลต่อแมวอย่างไร?
แคทนิปกระตุ้นให้แมวรู้สึกเพลิดเพลิน ตื่นตัว หรือผ่อนคลาย ผ่านกลไกธรรมชาติที่เกี่ยวข้องกับสมองและระบบประสาท แม้ไม่ใช่แมวทุกตัวจะตอบสนองต่อแคทนิป แต่สำหรับแมวที่ตอบสนอง มันสามารถเป็นเครื่องมือที่ยอดเยี่ยมในการเพิ่มกิจกรรม ลดความเครียด และกระตุ้นพฤติกรรมเชิงบวก
หากคุณสงสัยว่าแคทนิปเหมาะกับแมวของคุณหรือไม่ อย่าลังเลที่จะปรึกษาสัตวแพทย์ก่อนเริ่มใช้
